بررسی افزایش فشار مغز ، علل و عوامل تاثیر گذار در ایجاد آن
افزایش فشار مغز یک اصطلاح پزشکی است که به افزایش فشار داخل جمجمه اشاره دارد. اگر پزشکان آن را درمان نکنند، این فشار می تواند بر مغز تأثیر بگذارد. افزایش ناگهانی فشار داخل جمجمه یک وضعیت اورژانسی محسوب می شود. افزایش فشار مغز همچنین می تواند به این معنی باشد که بافت مغز به دلیل آسیب یا بیماری مانند تومور، عفونت (مانند مننژیت یا آنسفالیت)، یا فشار خوش خیم داخل جمجمه در حال تورم است. این فشار ممکن است در نتیجه آسیب مغزی ایجاد شود و همچنین می تواند باعث آسیب مغزی شود. در صورت عدم درمان، این افزایش ممکن است منجر به آسیب مغزی، تشنج، کما، سکته مغزی یا مرگ شود. در این مقاله به بررسی علل ،علائم ، انواع آن و درمان افزایش فشار مغز خواهیم پرداخت.
علائم این بیماری چیست ؟
علائم این مشکل بسته به سن فرد می تواند متفاوت باشد. نوزادان با افزایش فشار مغز ممکن است علائم متفاوتی نسبت به کودکان بزرگتر یا بزرگسالان مبتلا به این عارضه داشته باشند. علائم این مشکل در بزرگسالان شامل :
- سردرد
- تغییر رفتار
- خواب آلودگی
- مشکلات گفتاری یا حرکتی
- استفراغ ( به ویژه استفراغ جهنده )
- تاری دید
- گیجی
- افزایش فشار خون
- تشنج
- کاهش سطح هوشیاری
- عدم پاسخ مردمک ها به نور
- با پیشرفت این مشکل فرد ممکن است هوشیاری خود را از دست داده و به کما برود.
علائم این مشکل در نوزادان :
نوزادان با افزایش فشار مغز ممکن است برخی از علائم مشابه بزرگسالان را نشان دهند. با این حال برخی علائم اضافی منحصر به فرد برای نوزادان زیر 12 ماه وجود دارد. از آنجایی که صفحات استخوانی تشکیل دهنده جمجمه در نوزادان نرمتر از کودکان بزرگتر و بزرگسالان است، ممکن است در نوزادی با افزایش فشار داخل جمجمه این صفحات استخوانی از هم جدا شوند. محل تلاقی صفحات استخوانی را اصطلاحا در نوزادان ملاج می گویند. این افزایش همچنین می تواند باعث برآمدگی فونتانل ( برجستگی ملاج )، نقطه نرم بالای سر نوزاد، به سمت بیرون شود. ایجاد این مشکل در نوزادان می تواند در نتیجه آسیب هایی مانند افتادن از تخت و یا نشانه ای از کودک آزاری باشد.
به طور کلی علائم این بیماری به دو دسته تقسیم می شود :
1. علائم حاد : علائم حاد این بیماری به صورت ناگهانی ایجاد می شوند و شدت آن ها بیشتر است. نوع حاد این بیماری با علائمی همچون سر درد شدید، استفراغ جهنده و سردردی که فرد را از خواب بیدار کند همراه است.
2. علائم مزمن : در این نوع، علائم به تدریج کاهش پیدا می کنند و فرد تغییراتی روی دید و اختلالات شناختی را تجربه خواهد کرد.
چه عواملی باعث ایجاد افزایش فشار مغزی می شود ؟
این عوامل عبارتند از :
- آسیب مغزی که اغلب در نتیجه ضربه به سر ایجاد می شود.
- هیدروسفالی یا افزایش تولید مایع مغزی نخاعی و یا انسداد محل خروج مایع مغزی نخاعی و درنتیجه اثر فشاری روی مغز
- تورم مغز
- خونریزی یا تجمع خون در مغز
- آنوریسم عروق مغزی ( به معنای شل شدن دیوارۀ عروق داخل مغز و درنتیجه فشار بر بافت های کناری )
- عفونت مغزی، مانند مننژیت یا آنسفالیت
- سکته مغزی
- فشار خون بالا
- تومور مغزی
- برخی از داروها می توانند منجر به افزایش فشار مغزی شوند.
- صرع
- هیپوکسمی، کمبود اکسیژن خون
- همچنین در نوزادان، بالا رفتن فشار مغزی ممکن است نتیجه کودک آزاری باشد.
افزایش فشار اولیه داخل جمجمه چیست؟
این افزایش فشار اولیه داخل جمجمه به معنی عدم وجود علل ثانویه ایجاد فشار مغزی اطلاق می گردد. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که مایع مغزی نخاعی (CSF)، مایعی که از طناب نخاعی و مغز محافظت می‌کند، در جمجمه فرد جمع می‌شود.
این جمع شدن مایع باعث فشار به مغز و عصب بینایی (عصب پشت چشم ) می شود. افزایش فشار اولیه داخل جمجمه یک اختلال مرتبط با فشار بالا در مغز است. در این بیماری علائم و نشانه هایی که بروز می کند مانند تومور مغزی می باشد. گاهی اوقات به آن تومور کاذب مغزی یا فشار داخل جمجمه ای خوش خیم نیز می گویند. علائم ایجاد شده بر اثر این بیماری ممکن است باعث ایجاد تغییرات در بینایی، سردرد و کاهش موقتی دید می شود. علت اصلی بروز این بیماری کاملا مشخص نیست، هر چند گاهی ایجاد لخته در سینوس های وریدی مغزی به عنوان علت آن ذکر شده است.
چه کسانی ممکن است به افزایش فشار اولیه داخل جمجمه مبتلا شوند؟
زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این مشکل هستند. حدود 19 نفر از هر 20 نفر مبتلا به افزایش فشار اولیه داخل جمجمه زن هستند. اکثر آنها بین 20 تا 50 سال سن دارند. همچنین در صورت داشتن موارد زیر احتمال ابتلا به افزایش فشار اولیه داخل جمجه بیشتر است :
- داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بالای 30 ( شیوه محاسبه BMI: وزن به کیلو گرم تقسیم بر قد به متر مربع به توان 2) توده بدنی 20 تا 25 نرمال است. زیر 20 کم وزنی و بالای 25 اضافه وزن در نظر گرفته می شود. همچنین توده بدنی بالای 30 به معنای چاقی مفرط شناخته می شود.
- بیماری مزمن کلیوی
- شرایطی که بر هورمون ها تأثیر می گذارد، مانند سندرم کوشینگ ( تولید بیش از حد هورمون کورتیزول )، کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید.
- کم خونی فقر آهن
- لوپوس
- پلی سیتمی ورا (گلبول های قرمز بیش از حد).
پزشک چگونه افزایش فشار مغز را تشخیص می دهد ؟
اگر فردی علائم افزایش فشار مغزی را داشته باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. این یک وضعیت اورژانسی است و در صورت عدم درمان سریع ممکن است منجر به آسیب مغزی شود. برای تشخیص اولیه این مشکل، پزشک ممکن است از فرد سوالی مانند آیا ضربه به سر راه تجربه کرده اید و یا آیا تجربه تشخیص تومور مغزی داشته اید؟ بپرسد. سپس، پزشک ممکن است آزمایشات زیر را انجام دهد :
- معاینه عصبی برای آزمایش حواس، تعادل و وضعیت روانی فرد
- اندازه گیری فشار مایع مغزی نخاعی که از طریق ایجاد سوراخی در انتهای ستون فقرات توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب و یا جراح مغز و اعصاب انجام می شود.
- اندازه گیری فشار داخل جمجمه
- ارزیابی عملکرد عصب بینایی و وضعیت بینایی فرد که توسط چشم پزشک انجام می شود.
- سی تی اسکن
- از مهم ترین کارهایی که در جهت تشخیص فشار درون چشم انجام می شود، انجام MRI مغزی می باشد.
افزایش فشار مغزی چگونه درمان می شود؟
اگر مشکل فردی افزایش فشار مغزی تشخیص داده شود، پزشک فوراً فشار داخل جمجمه را کاهش می دهد تا در نتیجه بتواند خطر آسیب مغزی را کاهش دهد. سپس پزشک بر روی درمان علت زمینه ای افزایش فشار مغز کار خواهد کرد. درمان ممکن است بر اساس آنچه که باعث تجمع مایع در داخل جمجمه می شود متفاوت باشد. روش های درمانی برای کاهش فشار مغز عبارتند از:
رژیم غذایی و کاهش وزن
اگر چاق هستید، ممکن است پزشک رژیم غذایی کاهش وزن کم سدیم را برای کمک به بهبود علائم شما توصیه کند.
دارو درمانی
- استازولامید یکی از اولین داروهایی است که معمولاً به بیماران داده می شود. این دارو ممکن است تولید مایع مغزی نخاعی را کاهش داده و در نتیجه علائم را کم می کند. عوارض جانبی احتمالی این دارو شامل : احساس طعم تلخ در دهان، ناراحتی معده، خستگی، گزگز انگشتان دست و پا و سنگ کلیه است.
- دیگر داروهای ادرار آور : اگر استازولامید به تنهایی موثر نباشد، گاهی اوقات با یک دیورتیک دیگر ترکیب می شود که با افزایش خروجی ادرار، احتباس مایعات را کاهش می دهد.
- داروهای میگرن : داروهای میگرن می توانند از جمله داروهایی باشند که در جهت کم کردن سردرد های شدید تجویز شوند.
- استفاده از دارویی که تورم مغز را کاهش می دهد، مانند مانیتول و سالین هیپرتونیک و…
- استفاده از آرام بخش برای کاهش اضطراب و پاسخ های عصبی
- کند کردن عملکرد عصبی برای کاهش آسیب
عمل های جراحي
اگر بینایی فرد بدتر شود و یا به درمان های دارویی پاسخ ندهد ممکن است جراحی برای کاهش فشار اطراف عصب بینایی یا کاهش فشار داخل جمجمه ضروری باشد.
سوراخ کردن غلاف عصب بینایی
در این روش، جراح پنجره ای را در غشایی که عصب بینایی را احاطه کرده است ایجاد می کند تا مایع مغزی نخاعی اضافی از طریق آن خارج شود. با استفاده از این روش ها بینایی در اکثر موارد تثبیت یا بهبود می یابد. اکثر افرادی که این روش را روی یک چشم انجام می دهند متوجه فوایدی برای هر دو چشم می شوند.
شانت مایع مغزی نخاعی
در نوع دیگری از جراحی، پزشک یک لوله بلند و نازک (شانت) را در مغز یا پایین ستون فقرات قرار می دهد تا به تخلیه مایع مغزی نخاعی اضافی کمک کند. لوله زیر پوست فرد به سمت شکم قرار داده می شود، جایی که شانت مایع اضافی را آزاد می کند. معمولاً شانت فقط در صورتی در نظر گرفته می‌شود که سایر درمان‌ها شرایط بیمار را تسکین نداده باشند. شانت‌ها می‌توانند مسدود شوند و اغلب به جراحی‌های دیگری برای ادامه کار نیاز دارند. عوارض ناشی از این روش می تواند شامل سردرد و عفونت باشد.
استنت گذاری یا قرار دادن فنر در سینوس وریدی
با توجه به آن که از جمله علل افزایش فشار مغز اولیه مسدود شدن و ایجاد لخته در سینوس های وریدی مغز می باشد جراح استنت یا فنر را در سینوس وریدی مغز قرار می دهد تا به کاهش فشار داخل مغزی کمک کند.
– ایجاد هیپوترمی برای پایین آوردن دمای کلی بدن و کاهش متابولیسم
کرانیوتومی
برداشتن بخشی از جمجمه برای اینکه فضای مغز بدون آسیب گسترش یابد.
همچنین ممکن است فرد به حمایت تنفسی نیز نیاز داشته باشد. پزشک علائم حیاتی آنها را در طول درمان تحت نظر خواهد داشت.
گام بعدی در درمان افزایش فشار مغز این است که در وهله اول بفهمیم چه چیزی باعث این مشکل شده است. اگر افزایش فشار مغز به دلیل مواردی مانند عفونت یا سکته مغزی ایجاد شده باشد، این مشکلات زمینه ای باید در کنار افزایش فشار درمان شوند. صحت علمی مطالب موجود در این مقاله توسط آقای دکتر سید محمد سالار ظاهریانی جراح و متخصص چشم تایید شده است.
مترجم و گردآورنده : زهرا رفیعی نژاد
منابع:
- https://www.healthline.com/health/increased-intracranial-pressure#symptoms
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/324165#causes
- https://www.cedars-sinai.org/health-library/diseases-and-conditions/p/pseudotumor-cerebri.html
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21968-idiopathic-intracranial-hypertension
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pseudotumor-cerebri/diagnosis-treatment/drc-20354036
مطالب بسیارعالی آموزنده