خشکی چشم چیست؟
خشکی چشم وضعیتی است که در آن کیفیت و یا میزان اشک برای ریکاوری و تغذیه چشم کافی نمی باشد. اشک برای حفظ سلامت سطح جلوی چشم و ایجاد دید واضح لازم است. خشکی چشم یک مشکل معمول و اغلب مزمن در افراد مسن می باشد. با هر پلک زدن پلک ، اشک در سطح جلوی چشم که به قرنیه معروف است پخش می شود. اشک ، خطر عفونت چشم را کاهش می دهد و مواد خارجی موجود در چشم را می شوید. همچنین سطح چشم را صاف و شفاف نگه می دارد.
انواعی از خشکی چشم به علت انسداد غدد چربی ریز در امتداد لبه پلک های شما می باشد. این غده های چربی که به اصطلاح غدد میبومین نام دارند، مانع از خشک شدن سریع اشک شما می شود.
این مشکل می تواند یک بیماری موقتی یا مزمن باشد. وقتی از یک بیماری به عنوان “مزمن” یاد می شود ، این بدان معناست که برای مدت طولانی ادامه می یابد. علائم شما ممکن است بهتر یا بدتر شوند ، اما معمولا به طور کامل از بین نمی روند.
اجزای اساسی تشکیل دهنده اشک شامل
- آب
- الکترولیت ها (سدیم ، پتاسیم ، کلرید ، بی کربنات ، منیزیم و کلسیم). این ها همان چیزی هستند که باعث شور بودن اشک می شود.
- پروتئین ها (لیزوزیم ، لاکتوفرین ، لیپوکالین )، لیپیدها ( محتوای چربی اشک) و موسین.
اشک چگونه ایجاد می شود ؟
اشک دارای 3 لایه مختلف است :
- بیرونی چربی: باعث می شود اشک خیلی زود خشک نشود و سطح چشم را صاف کند.
- میانی: آبکی باعث خیس شدن چشم و تغذیه بافت چشم می شود.
- موسین داخلی: به چسبیدن اشک به سطح چشم کمک می کند.هر بار که پلک می زنید ، یک لایه نازک از اشک به نام لایه اشکی یا ( tear film) در سراسر سطح قرنیه (لایه بیرونی واضح چشم) گسترش می یابد. اشک از طریق غدد اشکی ترشح می شود. این غدد اشکی شامل دو دسته هستند : غده اشکی اصلی که در سطح بالای خارجی چشم قرار دارد که به آن غده اشکی اصلی و غدد فرعی که در سطح لایه ملتحمه قرار دارد. با هر بار پلک زدن در سوراخ های اشکی که در گوشه های داخلی چشم در انتهای بالا و پایین قرار دارند حالت مکش ایجاد می شود. بنابراین اشک وارد آن شده و سپس از مجرای اشکی کیسه اشکی به داخل حفره بینی وارد می شود. چرخه تولید تا خروج اشک به این صورت است؛ مجاری کوچکی در مجرای اشکی که اول به پانتوم می ریزد. بعد به کانالیکول و نهایتا به کیسه های اشکی و در آخر نیز به بینی می ریزد. خشکی چشم یک بیماری تنها نیست. بلکه می تواند طیف وسیعی از علائم را شامل شود.
خشکی چشم چه علائمی دارد؟
علائم و نشانه ها ، که معمولاً هر دو چشم را درگیر می کند ، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس سوزش یا خراش در چشم
- حساسیت به نور
- قرمزی چشم
- احساس وجود جسم خارجی در چشم
- مشکل در استفاده از لنزهای تماسی
- مشکل رانندگی در شب
اشک ریزش: گاهی علامت خشکی چشم اشک ریزش زیاد است. به این خاطر که اشک فرد خاصیت پوشانندگی کافی را ندارد. در نتیجه رفلکس( فعالیت خودکار) ترشح اشک فرد فعال می شود. به این صورت که گویی چشم فرد اشک ندارد و باز مجدد دستور تولید اشک صادر می شود. در نتیجه این مشکل وارد یک سیکل ( دوره) معیوب می شود و باز هم اشک ریزش را بیشتر می کند.
تاری دید گهگاهی که با پلک زدن بر طرف شود، معمولا به علت خشکی چشم است.
علل بوجود آمدن خشکی چشم چیست ؟
دلایل مختلفی می تواند باعث ایجاد این مشکل شود که عبارتند از :
سن
در مطالعات اپیدمیولوژیک انجام شده در سطح جهان ، شیوع بیماری خشکی چشم از 5 تا 50 درصد است. براساس داده های به دست آمده از نظرسنجی ملی بهداشت و سلامت، 6.8 درصد از جمعیت بزرگسال ایالات متحده آمریکا (تقریبا 16.4 میلیون نفر) مبتلا به این بیماری تشخیص داده شده اند. شیوع با افزایش سن (2.7 درصد در افراد 18 تا 34 ساله در مقابل 18.6 درصد در 75 ساله) بیشتر می شود. این بیماری بیشتر زنان را نسبت به مردان درگیر می کند (8.8 در مقابل 4.5 درصد). شیوع آن تحت تأثیر تحصیلات یا محل اقامت قرار نمی گیرد . هر چند شیوع این بیماری در آب و هوای گرم و خشک به نسبت بیشتر از آب و هوای مرطوب می باشد.
برخی داروها
برخی از داروها می توانند تولید موکوس یا جزء چربی اشک را تغییر دهند. در نتیجه موجب ایجاد خشکی چشم شوند و یا آن را بدتر کند. این داروها شامل داروهای آنتی هیستامین ، ضد افسردگی ، ادرار آورها و مسدود کننده های بتا هستند که برای درمان فشار خون بالا استفاده می شوند. اگر دارویی مصرف می کنید و خشکی مزمن چشم را تجربه کردید ، با پزشک خود صحبت کنید.
کار نزدیک
هر نوع کار نزدیک که شامل خیره شدن به یک صفحه نمایش (تبلت، گوشی، رایانه و …) باشد،باعث می شود میزان پلک زدن کاهش پیدا کند. در نتیجه اشک بیشتر تبخیر می شود و در نهایت علائم این بیماری ایجاد می شود.
یکی از علل بسیار مهم در تجربه خشکی چشم در افراد جوان به این مسئله بر می گردد. در هنگام کار با رایانه و گوشی و … از قانون 30 دقیقه \ 30 ثانیه استفاده کنید. هر 30 دقیقه به مدت 30 ثانیه به چشمان خود استراحت دهید و به اطراف یا گوشه اتاق نگاه کنید.
یائسگی
هورمون ها می توانند در خشکی چشم نقش داشته باشند. برخی از زنان در دوران بارداری ، یائسگی یا هنگام استفاده از قرص های ضد بارداری علائم خشکی چشم را تجربه می کنند. عدم تعادل هورمونی روی کیفیت و تولید اشک تاثیر می گذارد .
کمبود ویتامین A
ویتامین A باعث سلامت چشم ها می شود. غذاهای غنی از ویتامین A شامل تخم مرغ ، هویج ، ماهی ، اسفناج ، کلم بروکلی و فلفل است. رژیم های غذایی که حاوی مقدار کمی از این ویتامین است می تواند منجر به خشکی چشم شود.
همچنین کمبود این ویتامین باعث ایجاد سایر اختلالات بینایی مانند شب کوری می شود. آزمایش خون می تواند کمبود ویتامین A را تشخیص دهد.
جراحی های چشمی
برخی از افراد پس از عمل های چشمی که مربوط به جراحی های انکساری چشم ( مانند: برداشتن عینک، جراحی آب مروارید) است، احساس خشکی چشم می کنند. این مشکل معمولا موقتی است و پس از چند هفته تا چند ماه برطرف می شود. تا زمانی که چشمان شما بهبود یابد از قطره هایی که منجر به افزایش میزان اشک و کیفیت اشک می شوند استفاده کنید.
سندرم شوگرن
سندرم شوگرن یک اختلال خود ایمنی است. این بیماری باعث می شود سلول های سفید خون به غدد بزاقی و غدد اشک شما حمله کنند. در نتیجه تولید اشک را کاهش می دهد. درمان این سندرم به صورت کار تیمی با چشم پزشک و متخصص داخلی ( فوق تخصص روماتولوژی) می باشد.
بیماری های خود ایمنی
بسیاری از بیماری های خود ایمنی همچون ( روماتیسم مفصلی، لوپوس و … ) می توانند روی میزان و کیفیت اشک تاثیر بگذارند. تشخیص و درمان بیماری زمینه ای ممکن است به بهبود علائم خشکی چشم کمک کند.
اختلال در غدد چربی لبه پلک
جزء چربی موجود در اشک توسط غددی که در لبه پلک هستند و به آن ها غدد میبوبین گفته می شود ایجاد می شود. در این بیماری می توانید از کمپرس آب گرم روی چشمان بسته به مدت چند دقیقه استفاده کنید. همچنین تمیز کردن لبه پلک ها با شامپوی مخصوص چشم ، التهاب را کاهش می دهد. تا زمان بهبودی التهاب ، از اشک مصنوعی برای کاهش خشکی و قرمزی چشم استفاده کنید.
آلرژی
آلرژی همچنین می تواند باعث خشکی مزمن چشم شود. چشمان شما ممکن است دچار خارش و قرمزی شود. یک آنتی هیستامین خوراکی می تواند حساسیت شما را کاهش دهد. اگرچه این داروها همچنین می توانند علائم خشکی چشم را بدتر کنند.
کم آبی بدن
گاهی اوقات ، این خشکی نتیجه کمبود آب بدن یا به دلیل عدم نوشیدن مایعات کافی است. علائم دیگر کم آبی شامل تیره شدن ادرار ، کمبود انرژی ، سرگیجه ، ضربان قلب سریع و دفع نکردن ادرار است. به همین علت در خشکی های شدید چشم گرفتن روزه و عدم استفاده مایعات به اندازه کافی باعث بدتر شدن علائم می شود. افزایش مصرف مایعات و نوشیدن آب بیشتر می تواند کم آبی خفیف را بهبود بخشد. در نتیجه خشکی مزمن چشم را تسکین دهد.
لنزهای تماسی
استفاده طولانی مدت از لنزهای تماسی یکی دیگر از عوامل خطرناک خشکی مزمن چشم است.
عوارض و خطرات این بیماری چیست؟
افرادی که دچار این مشکل هستند، ممکن است این عوارض را تجربه کنند:
- عفونت چشم : اشک های شما از سطح چشم شما در برابر عفونت محافظت می کند. با کاهش رطوبت چشم ، احتمال خطر ابتلا به عفونت چشم نیز افزایش می یابد.
- آسیب به سطح چشم : عدم درمان این مشکل ممکن است منجر به التهاب چشم ، سایش سطح قرنیه ، زخم های قرنیه و کاهش بینایی شود.
- کاهش کیفیت زندگی : این خشکی مزمن چشم می تواند انجام فعالیت های روزمره مانند خواندن را دشوار کند.
این بیماری چگونه تشخیص داده می شود؟
چشم پزشک شما با معاینه چشم شروع می کند. او به پلک ها و سطح چشم شما نگاه خواهد کرد. ایشان همچنین نحوه پلک زدن شما را بررسی می کند. آزمایشات مختلفی وجود دارد که به تشخیص این مشکل کمک می کند. چشم پزشک شما ممکن است آزمایشی انجام دهد که کیفیت یا ضخامت اشک شما را اندازه گیری کند. وی همچنین ممکن است سرعت تولید اشک شما را اندازه گیری کند.
درمان های خانگی و دارویی خشکی چشم کدامند؟
روش های درمانی خانگی که برای تسکین علائم خارش و تحریک چشم انجام می شود شامل :
کمپرس گرم
اشک از چربی ، آب و مخاط ساخته شده است. چشم های شما برای مرطوب و سالم ماندن به هر سه نیاز دارند. پلک های ملتهب و پوسته پوسته ممکن است غدد چربی ساز در لبه درپوش چشم را مسدود کند. در نتیجه این مشکل چشم دچار خشکی می شود. برای کمک به کاهش تحریک و شل شدن مناطق مسدود شده می توان از کمپرس گرم استفاده کرد. ممکن است برای کمک به کاهش التهاب ، هر روز به انجام این روش نیاز داشته باشید. حتی پس از بهبودی چشم ها.
شستشوی مژه ها
تمیز کردن پلک ها و همچنین پوست و موهای اطراف چشم می تواند به کنترل هرگونه التهاب چشمی کمک کند. کمی شامپوی مخصوص چشم را روی نوک انگشتان خود بریزید. سپس چشم را به آرامی در نزدیک پایه مژه ها ماساژ دهید.
موقع کار با رایانه و گوشی بیشتر پلک بزنید
خیره شدن به کامپیوتر تعداد دفعات پلک زدن در دقیقه را کاهش می دهد. بنابراین سعی کنید وقتی در حال کار با رایانه هستید ، مرتباً پلک بزنید. قانون 30/30 را دنبال کنید : هر 30 دقیقه چشم خود را به مدت 30 ثانیه ببندید یا فاصلۀ دورتر را نگاه کنید.
ماهی بخورید
ماهی قزل آلا و تن ، یا ساردین همه حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند. تحقیقات نشان می دهد این چربی های سالم به غدد چربی ساز در چشم شما کمک می کنند. سایر غذاهایی که به طور طبیعی دارای چربی های امگا 3 هستند ، شامل گردو ، روغن های گیاهی (مانند روغن کانولا و سویا) و بذر کتان هستند. همچنین می توانید اسیدهای چرب امگا 3 را به صورت قرص یا کپسول مصرف کنید. قبل از مصرف هرگونه مکمل جدید ، با پزشک خود مشورت کنید.
درمان های دارویی و موضعی شامل
پزشک ممکن است برای درمان مشکل شما برایتان داروهایی تجویز کند که شامل:
- اشک مصنوعی :قطره های چشمی رطوبت چشم شما را افزایش می دهند. این نوع درمان از متداول ترین روش های درمانی این مشکل هستند. اشک مصنوعی برای بسیاری از افراد نیز خوب عمل می کند.
- تجویز داروها : متداول ترین داروی تجویز شده برای خشکی مزمن ، ضد التهابی به نام سیکلوسپورین است. این دارو میزان اشک چشم شما را افزایش می دهد. از طرفی نیز خطر آسیب به قرنیه شما را کاهش می دهد. داروهای جایگزین شامل داروهای کولینرژیک مانند پیلوکارپین است. این داروها به تحریک تولید اشک کمک می کنند.
- عمل جراحی (انسداد موقتی یا دائمی پانکتال) : ممکن است چشم پزشک با استفاده از پلاگین سوراخ های تخلیه گوشه چشم شما را مسدود کند. این یک روش برگشت پذیر بدون درد است که از دست دادن اشک را کند می کند.
چه موقع برای این مشکل باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر روش ها ذکر شده باعث تسکین شما نشود یا اگر فکر می کنید وضعیت شما بدتر شده وقت آن است که به متخصص چشم مراجعه کنید. در اینجا برخی از علائم ذکر شده وجود دارد که شما را وادار می کند با پزشک ملاقات کنید:
- قرمزی و تورم
- درد فراتر از تحریک خفیف
- آسیب دیدگی چشم
- پوسته پوسته شدن یا ترشح از چشم
- درد ، تورم و سفتی مفصل
- خشکی دهان
- ادامه خشکی پس از چند روز مراقبت از خود
این مشکل معمولاً موقتی است و برای بیشتر افراد با افزایش سن اتفاق می افتد. اما در برخی موارد ، این بیماری به دلیل چیز جدی تری ایجاد می شود.
راه های پیشگیری
برای کاهش علائم این مشکل می توانید راه های زیر را انجام دهید:
- هنگام مطالعه طولانی مدت یا خیره شدن به صفحه رایانه ، مرتباً پلک بزنید.
- از دمیدن هوا در چشمان خود جلوگیری کنید. سشوار ، بخاری اتومبیل ، تهویه هوا یا پنکه را به سمت چشم خود هدایت نکنید.
- رطوبت هوا را در محل کار و خانه افزایش دهید.
- برای کاهش خشکی مزمن چشم بر اثر قرار گرفتن در معرض باد و آفتاب ، از عینک آفتابی در فضای باز استفاده کنید.
- با نوشیدن مقدار زیادی آب (8 تا 10 لیوان) در روز از کمبود آب بدن جلوگیری کنید.
- از حضور در محیط هایی که خشک تر از حد معمول هستند خودداری کنید. هوا در ارتفاعات ، مناطق کویری و هواپیماها می تواند بسیار خشک باشد. هنگام گذراندن وقت در چنین محیطی نیاز است مرتباً چند دقیقه چشم خود را ببندید. این کار باعث می شود تبخیر اشک شما به حداقل برسد.
- اگر سیگار می کشید آن را ترک کنید و از استعمال دخانیات خودداری کنید .
- به طور مرتب از اشک مصنوعی استفاده کنید. اگر دچار این مشکل هستید ، حتی در صورت احساس خوب بودن چشمتان از قطره های چشمی استفاده کنید.
منابع:
- https://www.healthline.com/health/dry-eye-syndrome#see-a-doctor
- https://en.wikipedia.org/wiki/Dry_eye_syndrome
- https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-is-dry-eye#prevention
- https://www.webmd.com/eye-health/eye-health-dry-eyes
- https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-and-vision-conditions/dry-eye?sso=y
